In de mini-leerlijn Collectieve wooninitiatieven van de provincie leerden 14 gemeenten meer over hoe ze groepen kunnen helpen samen woningen te bouwen. De provincie Gelderland ondersteunt ook daarna, want deze vorm van wonen zorgt voor meer woningen en een gevarieerder woonaanbod.
Gevarieerder woonaanbod door inwoners die samen woningen bouwen
Ook in Gelderland zijn te weinig woningen en het aanbod sluit niet altijd aan bij wat mensen zoeken. Daarom starten inwoners vaker een collectief wooninitiatief: ze bouwen zelf hun woningen en zorgen voor een fijne woonomgeving. Dat gebeurt op allerlei manieren, van tiny houses tot woningen met een gezamenlijke tuin of voorzieningen. De provincie wilt helpen bij een gevarieerder woonaanbod in Gelderland. Daarom ondersteunet de provincie gemeenten bij deze collectieve wooninitiatieven. Onder andere met de leerlijn.
Leerlijn voor gemeenten
In 5 bijeenkomsten nam de provincie gemeenten mee in het hele proces, van beleid, de keuze voor een locatie en de juiste groep en de groep begeleiden tot de uiteindelijke bouw. Joep Geurink, beleidsmedewerker ruimtelijke ordening bij gemeente Renkum: “Een aantal jaar geleden zegden we toe een aantal initiatieven te helpen. Dat bleek best lastig. Iedereen heeft eigen voorkeuren en ze zijn niet altijd bekend met dit soort processen. Logisch, maar daardoor kost het ons meer tijd. Die tijd besteden we graag zo goed mogelijk.” Chantal Tiekstra, beleidsadviseur wonen bij gemeente Zutphen: “We bekeken het onderwerp steeds vanuit een andere invalshoek en bespraken welke keuzes een gemeente moet maken. Door de eerdere crisis op de woningmarkt hebben veel gemeenten bijvoorbeeld niet veel eigen grond meer in portefeuille om het financiële risico van grondbezit te beperken. In de huidige tijd met grote maatschappelijke opgaven ten aanzien van woningbouw kan het nodig zijn om het grondbeleid te heroverwegen om initiatieven mogelijk te maken. Stellen wij de kaders en schrijven mensen daarop in, of vragen we groepen met een plan te komen? Andere deelnemers hadden meer ervaring en we zagen praktijkvoorbeelden. Dat was heel leerzaam.”
Collectieve wooninitiatieven verbeteren de buurt
Deelnemers leerden ook wat collectieve wooninitiatieven opleveren. Joep: “Het is verleidelijk een rekensom te maken: wat kost het en hoeveel geld levert het op? Maar je moet breder kijken. Het kan een tussenstap zijn voor jongeren die na hun studie hun studentenkamer uit moeten. Ouderen zijn niet eenzaam omdat ze leeftijdsgenoten om zich heen hebben. Het is bewezen dat mensen in een groep langer zelfstandig wonen. En als zorg nodig is, is dat makkelijker te organiseren. Bovendien maakt bijvoorbeeld een gedeelde moestuin de hele buurt prettiger. Aan al die dingen kun je geen prijskaartje hangen.”
Gemeenten gaan aan de slag
Door wat ze leerden, zijn de deelnemers ambassadeur in hun eigen gemeente. Joep: “We willen collectieve wooninitiatieven niet helpen omdat dat een trend is, maar omdat ze iets opleveren voor onze inwoners. Daarvoor moeten ze passen bij onze gemeente. Om die keuzes te maken, heb je kennis nodig. Door de leerlijn kan ik die delen en kunnen we verder. We leerden op welke manieren je zo’n proces kunt opzetten. Aan ons wat het beste past. We beginnen klein en kijken of we een plek hebben waar we het gewoon kunnen proberen.” In 2023 past gemeente Renkum het woonbeleid aan. “Daarin gaan we ook kijken naar mogelijke voorwaarden voor collectieve wooninitiatieven. In ons beleid staat al dat we ouderen en starters willen helpen. Collectieve wooninitiatieven kunnen de doorstroming verbeteren en de zorgvraag beperken. Starters komen moeilijk aan een woning. Samen kopen of huren is meestal iets goedkoper. Door goed beleid helpen collectieve wooninitiatieven onze inwoners.” Gemeente Zutphen wil ook beleid maken. Chantal: “We staan nog aan het begin. De politiek wil graag dat er ruimte komt voor alternatieve woonvormen zoals deze. We hebben een aantal potentiële locaties, en initiatiefnemers die samen een woonomgeving willen maken. Om dat goed te doen, hebben we tijd en mensen nodig. Collega’s moeten goed samenwerken; beleid, grond, financiën, alles moet goed op elkaar aansluiten. Maar eerst moeten we keuzes maken over wat we kunnen en willen.”
Oproep aan gemeenten vragen te stellen
De provincie ziet graag dat meer inwoners hun eigen woningen en buurt bouwen. Daarom heeft ze een aanbod voor gemeenten die hieraan ruimte willen bieden. Zij kunnen met hun vragen terecht bij het Expertteam Woningbouw van het Rijk. In 2023 betaalt het Rijk 2/3 van de kosten, en de provincie 1/3. Denk bijvoorbeeld aan vragen over beleid voor collectieve wooninitiatieven, een leegstaand gebouw aanbieden zoals met de Challenge Mijn huis staat in Gelderland is gedaan, en initiatieven van ouderen verder helpen die kansen zien in hun eigen woonomgeving. Zoals de initiatiefnemers van het Nieuwe Jena in Beltrum. De provincie roept op te mailen met vragen: geef een toelichting en voeg zo veel mogelijk relevante informatie toe. Na een intakegesprek gaat een expert met de vraag aan de slag. De opgedane kennis delen gemeenten later met alle Gelderse gemeenten. Er is een bepaald aantal uren ingekocht, op is op. Als een gemeente ook capaciteit nodig heeft en de start van het woningbouwproject voorzien wordt binnen 3 jaar dan bied de provincie ook subsidie voor inhuur van tijdelijke capaciteit of expertise.
Expertteam Woningbouw
Het Expertteam Woningbouw van het Rijk heeft 4 experts voor Gelderland: algemeen beleid, financiën, wonen en zorg, en juridische zaken. “We zijn een soort vliegende brigade voor gemeenten”, vertelt expert Hans Vos. “Als je iets wil beginnen, maar niet precies weet hoe, is het fijn samen de eerste stappen te zetten. Stel vooral uw vraag. Tijdens het intakegesprek kijken we wat de vraag precies is en hoe we het best kunnen helpen.” Dat is altijd maatwerk. Denk aan workshops, een tijdje met een projectleider meelopen, helpen bij stukken opstellen. Of laten zien hoe anderen iets hebben gedaan. “Een gemeente weet bijvoorbeeld niet altijd hoe je tot een collectief komt. Dan helpt het om een taakverdeling te maken: wat doet de groep, wat de gemeente? Dan zijn de verantwoordelijkheden voor iedereen duidelijk.” Het intakegesprek is gratis, daarna wordt er samen gekeken welke aanpak het beste past.
Collectieve wooninitiatieven stimuleren is onderdeel van het Actieplan Wonen. Kijk voor meer informatie op de pagina van de provincie Gelderland over collectieve wooninitiatieven.
